Koinfekcje i inne współzakażenia przy boreliozie.

Koinfekcje są występującymi wraz z Borrelią infekcjami, które w sposób zasadniczy zmieniają obraz kliniczny choroby, utrudniają leczenie i przyczyniają się do występowania charakterystycznych dla siebie objawów. Szacuje się, iż koinfekcje występują nawet w 80% potwierdzonych przypadków zakażenia krętkiem Borrelii. Ciekawostką jest, iż nie zawsze są one infekcjami bakteryjnymi. Babesia – jedna z podstawowych koinfekcji jest bowiem pierwotniakiem. Do najczęściej występujących koinfekcji Borrelii zaliczamy:

• Bartonella
• Babesia
• Mycoplasma
• Chlamydia
• Toxoplasma
• Brucella
• Yersinia
• Anaplasma i Ehrlichia
• Riketsje

BARTONELLA

Bartonella to rodzaj bakterii przenoszonych na człowieka przez zwierzęta i owady, na przykład kleszcze. Bakterie te wywołują u człowieka groźną chorobę o nazwie bartoneloza. Zależnie od tego, jakim konkretnie gatunkiem bakterii z rodzaju Bartonella został zainfekowany człowiek, występują różne rodzaje bartonelozy.

Bakterie z rodziny Bartonella są mikroorganizmami chorobotwórczymi i mogą wywołać poważne dolegliwości u osób nimi zainfekowanych. Szczególnie narażone są osoby o słabej lub obniżonej odporności. Ostrożność powinni zachować przede wszystkim pacjenci po przeszczepach, osoby zakażone wirusem HIV, chorzy z nowotworami oraz pacjenci podczas terapii lekami immunosupresyjnymi. Zachorować mogą jednak także osoby całkowicie zdrowe. Bakterie Bartonella przenoszone są przez owady takie jak komary, pchły, wszy i kleszcze, jak również przez zwierzęta, w tym domowe koty i psy. Kontakt ze zwierzęciem lub ukąszenie przez owada zawsze stanowi potencjalne źródło zakażenia bartonelozą, która ma różne odmiany, ale zawsze jest chorobą ciężką i trudno poddającą się leczeniu.

Rodzaje:
Bakterie z rodziny Bartonella wywołują rozmaitego typu infekcje, zależnie od ich gatunku. Wyróżnia się następujące typu bartonelozy:

1. gorączka okopowa – jest to odzwierzęca choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Bartonella quintana, którą przenosi wesz ludzka,
2. choroba kociego pazura – jest to choroba wywoływana przez bakterię Bartonella henselae lub Bartonella ciarridgeidae, przenoszona przez koty, które uprzednio zainfekowane zostały przez pchły,
3. choroba Carriona – wywoływana jest przez bakterie Bartonella baciliformis, przenoszone przez moskity,
4. angiomatosis bacillaris – choroba wywoływana przez bakterie z gatunku Bartonella quintana lub Bartonella henselae u osób o obniżonej odporności, przenoszona przez insekty i inne zwierzęta, w tym zwierzęta domowe (koty).

Objawy:
Kiedy bakterie z grupy Bartonella dostaną się do ludzkiego organizmu, przez kilka dni krążą we krwi i rozsiewają się. Następnie zajmują komórki śródnabłonka naczyń krwionośnych, po czym przedostają się do erytrocytów i tam się namnażają. Zależnie od gatunku bakterii Bartonella, które wniknęły do organizmu, mamy do czynienia z następującymi objawami:

1. w przypadku choroby kociego pazura w miejscu zadrapania lub ugryzienia pojawia się pęcherzyk surowiczy, który zmienia się w strup. Po upływie 1-3 tygodni pojawia się jednostronne powiększenie okolicznych węzłów chłonnych;
2. w chorobie Carriona w pierwszej fazie pojawia się wysoka gorączka i niedokrwistość hemolityczna. Bakterie Bartonella powodują hemolizę, powiększenie wątroby,śledziony i węzłów chłonnych. Jeśli w porę nie zostanie podjęte leczenie, istnieje wysokie ryzyko śmierci osoby zakażonej. W drugie fazie (przewlekłej) tej choroby na głowie, szyi i na kończynach pojawiają się twarde guzki albo brodawki – stąd jej nazwa: brodawczakowatość peruwiańska. Ta faza nie jest już tak niebezpieczna jak pierwsza i mimo trudnego leczenia nie stanowi w większości przypadków zagrożenia dla życia pacjenta;
3. gorączka okopowa, zwana też gorączką wołyńską albo gorączką pięciodniową powoduje nawracającą gorączkę trwającą od jednego do trzech dni. Dodatkowym objawem są bóle i zawroty głowy oraz bolesność goleni (części nóg między kolanem a stopą). Choroba nawraca co 4-6 dni, a natężenie jej objawów z każdym nawrotem maleje;
4. u osób z obniżoną odpornością pojawia się tak zwana bakteryjna naczyniakowatość, której powodem jest proliferacja komórek śródnabłonka naczyń krwionośnych. Powikłania bartonelozy Bakterie Bartonella mogą spowodować także zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, plamicę wątrobową oraz zapalenie siatkówki i nerwu wzrokowego. Są to bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia choroby.

BABESIA (BABESZJOZA)

Babezjoza to choroba, która może występować równocześnie z boreliozą. Wywoływana jest przez pierwotniaka Babesia microti, przenoszonego przez ten sam gatunek kleszcza, który przenosi wirusy kleszczowego zapalenia mózgu i krętki boreliozy. Objawy tej dolegliwości przypominają symptomy grypopodobne z wysoką temperaturą.

Babezjoza (babeszjoza) to dolegliwość, która rzadko występuje u człowieka, częściej są to psy. Może być wtórnym następstwem ukąszenia przez kleszcza, zatem jest to choroba, która może występować jednocześnie z boreliozą i przenoszona jest przez kleszcze. Przyczyną babezjozy jest pierwotniak z grupy: Babesia vergens, Piroplasmoidea oraz Babesia microti, który przenoszony jest przez ten sam gatunek kleszcza, który przenosi wirus kleszczowego zapalenia mózgu oraz krętki boreliozy. Okres inkubacji babezjozy trwa od siedmiu dni ośmiu tygodni, a czasami nawet dłużej.

Przyczyny powstawania:
Jak wyżej wspomniano babezjoza to choroba przenoszona głównie przez kleszcze i występująca zwykle w północno-wschodnich stanach Ameryki. Za powstawanie choroby odpowiedzialne są pasożyty:

1. Babesia divergens,
2. Babesia microti,
3. Babesia duncani.

Wśród osób narażonych na babezjozę wymienia się:

1. osoby młode,
2. osoby chore,
3. osoby starsze,
4. osoby o obniżonej odporności,
5. osoby chore na AIDS.

Objawy:
Choroba na początku przebiega bez żadnych charakterystycznych objawów. Jej symptomy występują po ok. 6-tygodniowym okresie utajenia, dają obraz infekcji grypopodobnej z okresowym znacznym wzrostem temperatury ciała oraz dreszczami i anemią hemolityczną (może ostatecznie dojść do niewydolności narządów i duszności). Niewydolność układu immunologicznego może doprowadzić do zgonu pacjenta. W badaniu palpacyjnym lekarz stwierdza powiększenie wątroby i śledziony. Ponadto w przewlekłej postaci babezjozy pojawiają się bóle mięśni, stawów poty oraz dreszcze. Z kolei we krwi stwierdza się charakterystyczne pierścieniowate struktury wewnątrz krwinek czerwonych. Babezjoza zatem rzadko, ale także może być wtórnym następstwem ukąszenia przez kleszcza. W Polsce jest stosunkowo rzadko rozpoznawana.

Diagnostyka:
Babezjoza to rzadka przypadłość, z tego powodu postępowanie diagnostyczne wdrażane jest u osób, które w ostatnim czasie odbyły podróż w miejsce występowania choroby oraz u których została przetoczona skażona krew. Podstawą rozpoznania jest wywiad lekarski z pacjentem, który dostarcza informacji na temat objawów choroby. Jeżeli u pacjenta przez długi czas utrzymuje się gorączka oraz anemia hemolityczna – konieczne jest przeprowadzenie badań. Podstawą w rozpoznaniu babezjozy jest obecność na rozmazie krwi pasożytów. Natomiast jeżeli wynik jest negatywny, ale u chorego istnieje duże prawdopodobieństwo choroby, zleca się badania serologiczne na przeciwciała przeciwko pasożytom Babesia. Ponadto badanie serologiczne pomaga rozróżnić malarię od babezjozy.

MYCOPLASMA

Mycoplasma pneumoniae to bakteria bez ściany komórkowej, która swoim rozmiarem przypomina wirusy. Jest to bakteria wywołująca między innymi zapalenie płuc, ale może też dawać objawy grypy. Mykoplazmę leczy się antybiotykiem.

Mycoplazma to bakteria, która występuje u ludzi i u zwierząt. Najczęściej występującą u ludzi odmianą chorobotwórczą jest Mycoplasma pneumoniae. Wywołuje ona infekcje w układzie oddechowym. Co ciekawe, nasilenie zakażeniami wywołanymi przez tę bakterię jest cykliczne, pojawia się co 5–8 lat głównie jesienią. U dzieci poniżej 5 roku życia mycoplazma wywołuje zakażenie górnych dróg oddechowych, a u starszych dzieci i osób dorosłych może doprowadzić do atypowego zapalenie płuc.

Zakażenie:
Do zakażenia Mycoplasmą dochodzi przez kontakt bezpośredni albo drogą kropelkową. Okres inkubacji bakterii to od 7 do 14 dni. Możliwe jest nawet wystąpienie epidemii w środowisku zamkniętym. Podczas infekcji Mycoplasmą może też dojść do zakażenia innymi czynnikami chorobotwórczymi. Mycoplasma wywołuje bardzo podobne zmiany zapalne w układzie oddechowym, jak te spowodowane przez wirusy, dlatego trudno jest rozpoznać zakażenie tą bakterią.

Objawy:
Pierwsze objawy zakażenia bakterią Mycoplasmą mogą przypominać objawy zapalenia gardła z bólem, pieczeniem i zaczerwienieniem śluzówek. Nie ma jednak kataru, który zwykle pojawia się w infekcjach wirusowych. Ponadto zakażenie obejmuje stopniowo coraz niższe piętra układu oddechowego, atakując krtań, tchawicę, oskrzela, oskrzeliki i na koniec płuca. Pojawiają się też inne objawy, jak kaszel z białą wydzieliną, gorączka albo stany podgorączkowe. Pogarsza się samopoczucie i ogólny stan organizmu.

Może się zdarzyć, że przy zakażeniu Mycoplasmą dojdzie do zapalenia ucha środkowego lub zatok. Bardzo rzadko może dojść do zapalenia stawów, choć zwykle zapalenie obejmuje jeden staw i jest przemijające.

Na skutek zakażenia Mycoplasmą mogą też rozwinąć się patologie serca, jak na przykład zapalenia mięśnia sercowego czy zapalenie osierdzia.

Diagnostyka i leczenie:
Z racji tego, że choroba wywołana przez M. pneumoniae może dawać objawy podobne do zakażenia wirusem, leczenie nie zawsze od razu jest prowadzone odpowiednio. Zakażenia górnych dróg oddechowych spowodowanych Mycoplasma pneumonie nie wymagają leczenia przeciwbakteryjnego. W leczeniu zapalenia płuc wywołanego tą bakterią stosuje się antybiotyki przez 14-21 dni. Jeśli zapalenie czy inna jednostka chorobowa mimo leczenia farmakologicznego nie ustępuje, konieczne jest wykonanie dodatkowych badań. W infekcji górnych dróg oddechowych wystarczyć może badanie RTG pokazujące przebieg zajęcia płuc, jednak można też pobrać próbkę krwi do badania i oznaczyć przeciwciała przeciwko bakterii M. pneumoniae.

Mycoplasmozę leczy się antybiotykiem z grupy tetracyklin albo makrolidów. Oprócz antybiotykoterapii stosuje się leki zmniejszające dokuczliwe objawy, na przykład przeciwgorączkowe czy ułatwiające wykrztuszanie wydzieliny. Leczenie odbywa się pod nadzorem lekarza.

CHLAMYDIA

Chlamydia to zakażenie bakteryjne, będące przyczyną stanów zapalnych narządów rodnych. Chlamydialne zapalenie błony śluzowej macicy to typowy przykład zakażenia wstępującego, gdzie miejscem pierwotnego zakażenia jest kanał szyjki macicy.

Objawy:
Chlamydia pneumoniae wywołuje zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Może powodować zapalenie gardła, krtani, ucha środkowego i zatok, zapalenie oskrzeli oraz tzw. atypowe zapalenie płuc. W ostatnich latach coraz więcej uwagi zwraca się również na rolę C. pneumoniae w rozwoju astmy oskrzelowej oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Wieloośrodkowe badania przeprowadzone w grupie ponad 4000 pacjentów pozwoliły ustalić przyczynową rolę C. pneumoniae w epizodach zaostrzeń astmy oskrzelowej u 5-23% pacjentów. Wykazano ponadto, że objawy spastycznego zapalenia oskrzeli występują częściej u dorosłych niż u dzieci i SA zazwyczaj wynikiem reinfekcji lub zakażenia przewlekłego C. pneumoniae, a nie infekcji pierwotnej.

Chlamydia pneumoniae może także odgrywać rolę przyczynową w wielu chorobach układu krążenia. Często przyczynia się do rozwoju miażdżycy – choroby rozwijającej się przez niemal całe życie, a przez to również w rozwoju choroby wieńcowej serca. Badania potwierdzają udział C. pneumoniae w rozwoju i przyspieszaniu progresji choroby, nie wykluczają również udziału tego patogenu w jej zapoczątkowaniu. C. pneumoniae może również uczestniczyć w końcowych etapach choroby, kiedy powikłania miażdżycy doprowadzają do zawału serca lub udaru mózgu. Wykazano również częste występowanie przeciwciała antychlamydiowych u osób z chorobą nadciśnieniową, tętniakami aorty brzusznej,zawałem mózgu i chorobą zakrzepową.

Przy przewlekłym zakażeniu bakterią Chlamydii płucnej może również dochodzić do chorób układu ruchu. Przede wszystkim są tutaj narażone stawy. Bakteria może powodować zapalenie stawów, wszelkiego rodzaju bóle oraz zwyrodnienia.

Dzięki przeprowadzonym badaniom na obecność DNA Chlamydii pneumoniae w komórkach układu nerwowego oraz osłonkach mielinowych dowiedziono, że może mieć ona związek z wieloma chorobami układu nerwowego. Chorzy cierpiący na stwardnienie rozsiane (SM), które polega na rozpadzie osłonek mielinowych substancji białej mózgu spowodowane może być przez Chlamydię. Badania wykazały również, że bakteria ta może mieć wpływ na inne schorzenia neurologiczne. Jedną z takich chorób jest Alzheimer.

Chlamydia trachomatis przenoszona jest przede wszystkim droga płciową, dlatego też najczęściej powoduje problemy i choroby związane z układem moczowo-płciowym. Infekcja może przebiegać bezobjawowo, jednak najczęściej pojawiają się objawy typu pieczenie oraz ból cewki moczowej, dyskomfort podczas oddawania moczu, rożnego rodzaju wydzieliny wydostające się z cewki moczowej. U mężczyzn dodatkowymi objawami mogą być bóle w okolicy podbrzusza oraz nadwrażliwość lub ból jąder. Może powodować przerost gruczołu prostaty spowodowany stanem zapalnym, a także prowadzić do niepłodności.

Zakażenie C. trachomatis jest szczególnie groźne dla kobiet. co w konsekwencji może prowadzić do bezpłodności lub powikłań ciąży. Dyskomfort przy oddawaniu moczu zaczerwienienia, opuchlizny to najczęstsze objawy zapalenia szyjki macicy. Często ma ono charakter bez objawowy. Przy stanach przewlekłego zakażenia bakteria ta może powodować zmiany nowotworowe szyjki macicy. Poprzez jej obecność w drogach rodnych staje się kofaktorem wirusa brodawczaka ludzkiego typ 16. Chlamydia trachomatis często jest również przyczyną zapalenia moczowodów z równoczesnym ropomoczem oraz stanem zapalnym narządów miednicy mniejszej. Infekcja może spowodować przerost błon śluzowych macicy, zapalenie jajowodów, a nawet ropień jajników, w konsekwencji czego może doprowadzić do bezpłodności. Jest również niebezpieczna dla noworodków. Zakażenie może powstać podczas porodu, powodując szereg dolegliwości ze strony układu oddechowego oraz zmysłu wzroku. U noworodków często C. trachomatis może być przyczyną zapalenia płuc. Dotyczy ono dzieci między 2 a 16 tygodniem życia, przebiega zazwyczaj bezgorączkowo, z przyspieszonym oddechem i pracą serca, lekkim napadowym kaszlem. Niezdiagnozowane lub nieleczone chlamydialne zapalenie płuc może doprowadzić do trwałego uszkodzenia układu oddechowego. Badania potwierdzają, że Chlamydia trachomatis ma swój udział w etiologii nagłej śmierci niemowląt (SIDS).

C. trachomatis może zainfekować również narządy wewnętrzne. Narządy moczowo-płciowe dzieli nie wielka droga do wątroby, śledziony trzustki, nerek czy wyrostka robaczkowego, dlatego też mogą one zostać zaatakowane.

TOXOPLASMA

Toksoplazmoza to powszechna pasożytnicza choroba zakaźna występująca na całym świecie. Ok. 50% osób posiada dodatnie przeciwciała świadczące o przebyciu toksoplazmozy. Podstawowe niebezpieczeństwo choroby wynika z możliwości powodowana zarażeń wrodzonych w czasie ciąży oraz reaktywacji choroby u osób w sytuacji obniżenia odporności.

Toksoplazmozę wywołuje pierwotniak Toxoplasma gondii, którego żywicielem ostatecznym są zwierzęta kotowate. Pasożyty namnażają się w nabłonku jelit kotów, a następnie są wydalane z kałem w postaci odpornych na działanie warunków atmosferycznych oocyst. Oocysty są zakaźne dla zwierząt, ptaków oraz ludzi. Po spożyciu owych form zakaźnych pasożyt namnaża się wewnątrz komórek narządów i tkanek naszego organizmu, ale najczęściej umiejscawia się w mięśniach, ośrodkowym układzie nerwowym oraz w oku. Efektem inwazji jest miejscowa reakcja zapalna oraz możliwość powstania cyst, które utrzymują się do końca życia – nie powodując objawów. W sytuacjach sprzyjających, np. w AIDS czy podczas leczenia immunosupresyjnego, może dojść do uaktywnienia form przetrwalnikowych i nawrotu choroby, jak również cysty są zakaźne w przypadku zjedzenia surowego lub niedogotowanego mięsa zarażonych zwierząt

Objawy:
Toxoplasma gondii jest szczególnie groźna dla osób z obniżoną odpornością. U osób z prawidłową odpornością przebieg zakażenia jest bezobjawowy lub skąpo objawowy, może także powodować objawy grypopodobne. Objawy toksoplazmozy mogą pojawić się podczas zarażenia pierwotnego lub aktywować się z formy uśpionej w organizmie. Pierwotniak po wniknięciu do organizmu doprowadza do rozpadu komórek i powstawania drobnych ognisk martwicy i ziarniniaków. Toksoplazmoza może przybierać postać węzłową (powiększenie węzłów chłonnych, głównie w okolicy szyi, objawy grypopodobne, bóle głowy i mięśni, gorączka itd.), oczną (zaburzenia widzenia, światłowstręt, ból najczęściej tylko jednej gałki ocznej, nadmierne łzawienie, zapalenie siatkówki i naczyniówki), uogólnioną (bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, apatia, ogólne osłabienie, zapalenie mięśnia sercowego, wątroby, jelit, biegunki, krwawienie z dolnych odcinków przewodu pokarmowego, zapalenie płuc), mózgową (zapalenie mózgu i opon mózgowych) lub wrodzoną (zakażenie płodu poprzez łożysko).

Zarażenie się toksoplazmozą po raz pierwszy w czasie ciąży grozi poronieniem lub występowaniem wad wodzonych i uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Dziecko zarażone toksoplazmozą wewnątrzmacicznie, może urodzić się bez widocznych uszkodzeń, lecz objawy toksoplazmozy mogą rozwinąć się w ciągu kilku lat po urodzeniu. U noworodków może dojść do wodogłowia, zwapnienia śródczaszkowego, uszkodzenia mózgu, zmiany wielkości rogówki, zaniku nerwu wzrokowego oraz takich schorzeń jak: oczopląs, małoocze, zez, zaćma wrodzona. Może pojawić się powiększenie śledziony i wątroby, skaza krwotoczna i żółtaczka. Zakażenie często prowadzi też do opóźnienia rozwoju umysłowego, padaczki i zaburzeń mowy. Na każde 1000 porodów rodzi się 1 dziecko z toksoplazmozą wrodzoną. Jeśli natomiast do zarażenia doszło przed ciążą, w surowicy krwi wytworzyły się przeciwciała, które chronią płód, mimo obecności pierwotniaka. Ryzyko przekazania toksoplazm od matki poprzez łożysko do płodu jest najniższe w pierwszym trymestrze ciąży i wzrasta wraz z czasem jej trwania, wahając się od 6% dla 13. tygodnia ciąży do 72% w 36. tygodniu ciąży. Z tego faktu wynika, że czym wcześniejsze stadium ciąży tym zarażenie jest mniej groźne dla płodu. Około 15% przypadków infekcji Toxoplasmą u noworodków kończy się zgonem. Najczęściej dochodzi do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, samoistnego poronienia albo przedwczesnego porodu noworodka z objawami uogólnionego zajęcia narządów wewnętrznych. W ciężkich zarażeniach obraz kliniczny spotykany u noworodka może przypominać posocznicę bakteryjną o bardzo złym rokowaniu.

BRUCELLA

Bruceloza (gorączka falista, gorączka śródziemnomorska, gorączka mleka koziego) wywoływana jest przez pałeczkę Brucella. Objawy choroby są zróżnicowane i charakteryzują się uszkodzeniami narządowymi. Za źródło zakażenia uważa się chore zwierzęta, ich wydzielinę oraz mleko. Okres wylęgania brucelozy wynosi od 5-21 dni do kilku miesięcy. Bruceloza nazywana jest inaczej chorobą Banga i występuje jako konsekwencja zakażenia bakteriami Brucella, pochodzenia odzwierzęcego. Obecnie poznano sześć szczepów drobnoustroju, wyjątkowo wytrzymałych na wysychanie. W glebie i wodzie mogą przetrwać do czterech miesięcy, a np. w kurzu do sześciu tygodni, natomiast są wrażliwe na ogólnie dostępne środki dezynfekcyjne. Bruceloza jest dolegliwością, którą cechuje zróżnicowanie objawów oraz uszkodzeń narządowych. Może przybierać postać ostrą, podostrą i przewlekłą, a jest to warunkowane masywnością i wrotami zakażenia oraz gatunkiem drobnoustroju. Rezerwuarem brucelozy są wielbłądy, bizony oraz małe gryzonie (szczury, myszy), wiewiórki, drób, ale najczęściej zwierzęta hodowlane (bydło, owce, kozy, psy).W Polsce bruceloza uważana jest za chorobę zawodową, dotyczacą głównie weterynarzy, pracowników zakładów mięsnych, zootechników oraz hodowców zwierząt.

YERSINIA

Jersiniozy są ostrymi i prawdopodobnie przewlekłymi chorobami zakaźnymi wywoływanymi przez niewielkie pałeczki Gram-ujemne Yersinia enterocolitica i Y. pseudotuberculosis, należące do rodziny Enterobacteriaceae. Powodują one groźne epidemie lub sporadyczne zachorowania u człowieka. Y. enterocolitica jest najczęściej przyczyną zapalenia jelita cienkiego i grubego (enterocolitis), natomiast zakażenia Y. pseudotuberculosis przebiegają najczęściej w postaci zapalenia węzłów krezkowych (adenitis mesenterica).

Objawy:
Główne objawy zakażenia to zatrucie pokarmowe, problemy z jelitami w tym zapalenie węzłów chłonnych krezki jelitowej oraz zapalenie końcowego odcinka jelita cienkiego i kątnicy. Ten objaw może zostać mylnie rozpoznany jako zapalenie wyrostka robaczkowego, sarkoidoza, choroba Leśniowskiego-Crohna lub pasożyty. Yersinia może rozprzestrzenić się naczyniami krwionośnymi poza układ pokarmowy i doprowadzić do zapaleń ropnych między innymi zapalenia gardła, płuc, stawów, opon mózgowo – rdzeniowych lub zapalenia pęcherza. W stanie przewlekłym zakażenia Yersinią pseudotuberculosis możemy zaobserwować objawy podobne do gruźlicy. Stąd pochodzi jej nazwa – gruźlica rzekoma. Choroba może przybrać postać posocznicową (septyczno-durowa) natomiast występuje ona rzadko i ma bardzo ciężki przebieg (śmiertelność ok.50%). Postać posocznicowa występuje przeważnie u osób chorych na cukrzycę, marskość wątroby, u osób z podwyższoną ilością żelaza w surowicy oraz u osób starszych z obniżoną odpornością. Do postaci pozajelitowej zaliczamy rumień guzowaty, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie naczyń krwionośnych. Do powikłań wywołanych Yersinią zaliczamy rumień guzowaty na przedniej powierzchni podudzi oraz zapalenie stawów.

ANAPLASMA i EHRLICHIA

Anaplazma oraz Ehrlichia to niewielkich rozmiarów (0,5-2 mikrometrów) bakterie Gram-ujemne, będące wewnątrzkomórkowymi patogenami, zbliżonymi budową do riketsji. Chorobotwórczymi gatunkami dla człowieka są A. phagocytophilium oraz E. chaffeensis. Gatunek A. phagocytophilium powoduje erlichiozę monocytarną (głównym miejscem lokalizacji drobnoustrojów są monocyty i makrofagi). Natomiast E. chffeensis erlichiozę granulocytarną (głównym miejscem lokalizacji patogenów są granulocyty obojętno – i kwasochłonne). Bakterie te rozmnażają się w leukocytach i monocytach. Wnikają do organizmu i rozprzestrzeniają się drogą naczyń krwionośnych oraz chłonnych, atakują komórki układu krwiotwórczego i siateczkowo – śródbłonkowego. W skutek rozpadu komórek dochodzi do uwolnienia się drobnoustrojów do krwi i wtórnego zakażenia wielu narządów i tkanek. Skutkiem tego jest pozbawienie organizmu funkcji bakteriobójczych. Anaplazmoza inaczej zwana erlichiozą jest zakaźną chorobą wielonarządową ludzi i zwierząt, przebiegającą z trombocytopenią (małopłytkowością). Częściej występującą erlichiozą jest erlichioza monocytarna.

Do zakażenia najczęściej dochodzi podczas ugryzienia przez zainfekowanego kleszcza. Chorobą tą można zarazić się również od gryzoni, a także podczas transfuzji krwi. Czas inkubacji choroby wynosi kilkanaście dni. Erlichioza może przebiegać gwałtownie lecz w niektórych przypadkach zakażenia człowieka przebiega bezobjawowo, jej objawy mogą zostać mylnie przypisane boreliozie. Jako koinfekcja boreliozy pojawia się w 15% przypadków.

Objawy:
Do głównych objawów erlichiozy zaliczamy gorączkę (38-39°C), dreszcze, trombocytopenię i leukopenię, powiększenie wątroby lub/i śledziony (często z cechami uszkodzenia hepatocytów), światłowstręt, hiponatremię, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, kłopoty z koncentracją, szmery skurczowe serca, zapalenie spojówek, wysypkę i wiele innych. Nasilenie objawów występuje u osób chorych jednocześnie na boreliozę. Zachorowania najczęściej występują od kwietnia do października, szczyt zachorowań przypada w lipcu.

RIKETSJE

Riketsje to grupa Gram-ujemnych pałeczek wielkości od 300 do 2000 nm. Bakterie te są bezwzględnymi wewnątrzkomórkowymi pasożytami (podobnie jak wirusy namnażają się tylko w komórkach żywiciela) powodującymi szereg różnych chorób – riketsjoz. Riketsje głównie pasożytują na stawonogach takich jak wszy, kleszcze pchły czy roztocza. Do najgroźniejszych chorób wywoływanych riketsjami należą tyfus plamisty, gorączka Q oraz gorączka plamista.

Riketsje wnikają do organizmu człowieka przez powłoki skórne lub drogi oddechowe. Do zakażenia dochodzi za pomocą wektora (stawonoga) lub wskutek wtarcia w skórę jego zakażonych wydalin, rzadziej przez wtarcie drobnoustrojów z rozgniecionej wszy czy pchły. Natomiast zakażenie przez drogi oddechowe wiąże się z występowaniem czynnika etiologicznego w kurzu zawierającym drobiny wydalin zakażonych zwierząt.
Namnażając się w ludzkich komórkach śródbłonka riketsje wywołują zapalenie naczyń, będące charakterystycznym objawem riketsjozy. Do głównych chorób człowieka jakie wywołują te bakterie należy dur plamisty, gorączka Q i gorączka plamista Gór Skalistych, na którą w1910 roku zmarł ich odkrywca – Howard Ricketts.

Zakażenia riketsjami umiejscowione są w komórkach śródbłonka naczyń włosowatych, gdzie namnażając się wywołują efekt cytotoksyczny, konsekwencją czego jest niszczenie komórek śródbłonka. W efekcie dochodzi do wytworzenia rozsianych zmian wielonarządowych, umiejscowionych w drobnych naczyniach skóry, płuc, serca, nerek, mózgu i w innych narządach wewnętrznych. Powoduje to ogniskową martwicę, tworzenie się nacieków wokół uszkodzonych naczyń, zwolnienie przepływu krwi w naczyniach włosowatych oraz tworzenie się obrzęków okołonaczyniowych. W niektórych przypadkach dochodzi do zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC).

Objawy:
Tyfus plamisty wywoływany jest przez gatunek Rickettsia prowazekii oraz Rickettsia typhi. Przenoszony jest przez pchły, szczury oraz myszy. Bakterie te potrafią przeżyć na odzieży ok. 3 tygodni. Do zarażenia dochodzi wskutek podrapania miejsca ugryzienia przez pchłę, co powoduje zarażenie się bakterią. Riketsje powodują patologiczne zmiany w układzie krwionośnym, nerwowym a także w sercu. Najbardziej charakterystyczne objawy tyfusu plamistego to gorączka, przyspieszenie oddechu, migreny, powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych a także zapalenie płuc oraz zapalenie ślinianek przyusznych.

Gorączka Q jest zoonozą, powodowaną przez Gram-ujemną bakterię Coxiella burnetii należącą do rodziny Legionellaceae. Bakteria ta wykazuje dużą odporność na czynniki fizyczne i chemiczne, dzięki czemu może długo utrzymywać się w środowisku. Rezerwuarem C.burnetii są owce, kozy, bydło oraz zwierzęta domowe. Najczęściej dochodzi do zakażenia poprzez wdychanie powietrza skażonego cząstkami kału lub moczu zakażonych zwierząt. Zarażenie może być spowodowane przez ukłucie kleszcza ale zdarza się to rzadko. Do głównych objawów zaliczamy gorączkę, silne bóle głowy, bóle mięśniowe, suchy kaszel, dreszcze i wiele innych. W niektórych przypadkach zarażenie przebiega bezobjawowo. U niektórych pacjentów może rozwinąć się przewlekła postać gorączki Q i spowodować zapalenie wsierdzia.

Gorączka plamista powodowana jest przez bakterię Rickettsia. Głównym wektorem tej bakterii są wszy, pchły oraz kleszcze. Do głównych objawów zaliczamy wysoką gorączkę, bóle głowy, przyspieszony oddech, powiększenie śledziony i wątroby, czerwone plamy, zaburzenia świadomości. Do powikłań należą opadowe zapalenie płuc, zapalenie opłucnej, zakrzepowe zapalenie żył i tętnic, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych.

Riketsje należą do jednych wielu koinfekcji Borrelii, pojawiają się u około 15% zakażonych. U osób chorujących na boreliozę występuje nasilenie objawów riketsjozy. Riketsje stanowią problem diagnostyczny z uwagi na silne reakcje krzyżowe występujące w badaniach serologicznych.